Wat is een BrailleNote?

De VoiceNote is familie van deze BrailleNotes. Het is in feite hetzelfde apparaat, maar dan zonder brailleleesregel.

Vergelijking van de verschillende modellen

De BrailleNote Apex (hardware)

1. Aan de onderkant vind je een label met het serienummer (in braille) en de batterij (op het achterste deel, met een schuifje daarvoor om de batterij los te koppelen of vast te klikken).
2. De bovenkant, van voor naar achter:
   • de brailleleesregel (18 of 32 braillecellen) met cursorrouting (cursorpositionering, een rij kleine knopjes, één boven elke braillecel, om de cursor naar die betreffende braillecel te halen),
   • de microfoon in de linkerbovenhoek van de brailleleesregel, links naast het eerste cursorroutingknopje (je voelt daar een paar ribbeltjes),
   • twee luidsprekertjes (voelbaar als een paar ribbeltjes), op het BT-model te vinden bij de toetsen 2/3 en 5/6,
   • een brailletoetsenbord (acht toetsen en een spatiebalk) of een qwerty-toetsenbord,
   • BT-model: een scroll wheel tussen de toetsen 1 en 4; het midden fungeert als entertoets om programma's of menu-opties te activeren, de ring daaromheen (een soort zespuntige ster) kun je draaien en navigeert door tekst of menu-opties, de buitenste ring heeft vier punten (links/rechts en boven/onder) die ieder een functie hebben (deels afhankelijk van het menu of document waar je bent) zoals begin document/menu (links), eind document/menu (rechts), help (onder) of ga naar hoofdmenu/vorige menu (boven).
3. De voorkant: vier duimtoetsen, vooral voor besturing van de brailleleesregel.
4. De linkerkant (van voor naar achter):
   • de opnameknop voor de interne recorder;
   • een aansluiting voor een hoofdtelefoon;
   • een ingang voor een externe microfoon;
   • de aan/uit-schakelaar;
   • de resetknop (ligt wat dieper).
5. De achterkant (van links naar rechts):
   • drie standaard USB-poorten (naast elkaar) voor het aansluiten van andere apparaten, zoals printers, toetsenborden of extra externe opslagmiddelen;
   • daarnaast een gleuf voor secure digitalkaarten (SD-/SDHC-kaarten, veelal voor uitbreiding van het geheugen);
   • drie lampjes,
   • VGA-poort voor aansluiting van een beeldscherm,
   • ethernet-aansluiting.
6. De rechterkant (van voor naar achter):
   • een mini-USB-poort voor het uitwisselen van informatie (zoals bestanden) tussen de BrailleNote en een PC of laptop via het programma Activesync;
   • aansluiting voor de adapter (stroomvoorziening).

1. afmetingen: 24,4 cm breed, 14,3 cm diep, 1,9 cm hoog;
2. gewicht: 812 gram voor een BN32 en 734 gram voor een BN18;
3. een FreeScale iMX31 520 MHZ processor;
4. een oplaadbare batterij die zo'n tien uur werkt voordat opnieuw moet worden opgeladen. De Apex is de enige BrailleNote waarvan de batterij door de gebruiker zelf vervangen kan worden; je moet de batterij wel bij HumanWare kopen;
5. Engelstalige spraaksynthesizers (Keynote Gold en Eloquence);
6. besturingssysteem: Windows CE 6;
7. internet explorer versie 6;
8. 8 GB opslagcapaciteit (flash disk), voor het overgrote deel beschikbaar voor de gebruiker voor opslag van bestanden;
9. bluetooth (bijvoorbeeld voor het draadloos verbinden met een extern toetsenbord, een GPS-ontvanger of een mobiele telefoon die als modem wordt gebruikt, zodat e-mail en internet overal toegankelijk zijn);
10. ingebouwde netwerkmogelijkheden, al of niet draadloos (ethernet 10/100 mbps, WiFi 802.11B/G);
11. een ingebouwde microfoon.

De BrailleNote mPower (hardware)

1. De onderkant: label met een vijf-cijferig serienummer in braille en een klein stickertje met een Microsoft-licentie in zwartdruk.
2. De bovenkant, van voor naar achter:
   • de brailleleesregel (18 of 32 braillecellen) met cursorrouting (cursorpositionering, een rij kleine knopjes, één boven elke braillecel, om de cursor naar die betreffende braillecel te halen),
   • een brailletoetsenbord (acht toetsen en een spatiebalk) of een qwerty-toetsenbord,
   • een luidsprekertje (midden/achter).
3. De voorkant: vier duimtoetsen, vooral voor besturing van de brailleleesregel.
4. De linkerkant (van voor naar achter):
   • de opnameknop voor de interne recorder;
   • een aansluiting voor een hoofdtelefoon;
   • een ingang voor een externe microfoon;
   • de aan/uit-schakelaar;
   • de resetknop (ligt wat dieper).
5. De achterkant (van links naar rechts):
   • aansluiting voor de adapter (stroomvoorziening);
   • een mini-USB-poort voor het uitwisselen van informatie (zoals bestanden) tussen de BrailleNote en een PC of laptop via het programma ActiveSync;
   • daaronder een gleuf voor secure digitalkaarten (SD-kaarten, veelal voor uitbreiding van het geheugen);
   • daarnaast een gleuf voor compactflashkaarten (CF-kaarten - geheugenkaarten, extern modem, netwerkkaart);
   • een seriële poort (9-pins) voor het aansluiten van een computer, extern modem of (braille)printer;
   • twee standaard USB-poorten (boven elkaar) voor het aansluiten van andere apparaten, zoals printers, toetsenborden of extra externe opslagmiddelen;
   • de ingang voor een modemkabel (om de BrailleNote aan te sluiten op het telefoonnet);
   • een infraroodpoort.
6. De rechterkant (van voor naar achter):
   • een gleuf voor PCMCIA-kaarten (geheugen, netwerk, extern modem - met een speciale adapter kun je CF-kaarten gebruiken in de PCMCIA-opening);
   • in een dieper liggend gedeelte, een knopje om de PCMCIA-kaart weer uit de gleuf te helpen (zoals bij een diskettestation).

1. afmetingen: 25 cm breed, 15,5 cm diep, 5 cm hoog;
2. gewicht: 1,3 kilo voor een BN32 en 1 kilo voor een BN18;
3. een X-Scale 416 MHZ processor;
4. een oplaadbare batterij die zo'n tien tot vijftien uur werkt voordat opnieuw moet worden opgeladen (officieel gaat een opgeladen batterij minimaal twintig uur mee, maar door alle stroomverbruikende functies is dat meestal niet haalbaar);
5. een ingebouwd 56k modem;
6. Engelstalige spraaksynthesizers (Keynote Gold en Eloquence);
7. besturingssysteem: Windows CE 4.20;
8. internet explorer versie 6;
9. 128 mb opslagcapaciteit (flash disk), voor het overgrote deel beschikbaar voor de gebruiker voor opslag van bestanden;
10. 32 mb opslagcapaciteit (keySoft system disk) voor programma's voor de BrailleNote; opslag op deze plek door gebruikers is mogelijk, maar wordt afgeraden, omdat bij een drastischer vorm van reset die bestanden verdwijnen;
11. bluetooth (bijvoorbeeld voor het draadloos verbinden met een extern toetsenbord, een GPS-ontvanger of een mobiele telefoon die als modem wordt gebruikt, zodat e-mail en internet overal toegankelijk zijn);
12. netwerkmogelijkheden, al of niet draadloos (802.11B) door middel van een aparte Compactflash- of PCMCIA-netwerkkaart; in beide gevallen geldt dat een beperkt aantal merken/typen kaarten werkt in de BrailleNote, zie daarvoor de "compatibility list";
13. een ingebouwde microfoon.

De BrailleNote PK (hardware)

1. de bovenkant, van voor naar achter:
   • twee spatiebalken;
   • vier functietoetsen: twee aan iedere kant van de twee spatiebalken;
   • brailleleesregel (18 braillecellen) met cursorrouting (cursorpositionering, een rij kleine knopjes, één boven elke braillecel, om de cursor naar die betreffende braillecel te halen);
   • zes navigatietoetsen: drie aan iedere kant van de brailleleesregel;
   • braille-toetsenbord (8 toetsen);
   • luidspreker.
2. de achterkant, van links naar rechts:
   • aansluiting voor de adapter (stroomvoorziening);
   • de Compactflashkaartgleuf;
   • een klein uitsteeksel waarin bluetooth woont;
   • aansluiting voor een hoofdtelefoon;
   • de USB-poort (voor uitwisseling van informatie met een computer via het programma Activesync);
   • twee lampjes;
   • de seriële poort.
3. de voorkant:
   • een navigatietoets, de joystick, die je in vier richtingen kunt bewegen: links, rechts, boven en beneden. Handig om door menu's te navigeren;
   • de start/stopknop van de recorder.

1. afmetingen: 17,4 cm breed, 9,2 cm diep en 3,2 cm hoog;
2. gewicht: 450 gram;
3. een X-Scale 400 MHZ processor;
4. een oplaadbare batterij die volgens HumanWare twintig tot dertig uur werkt voordat opnieuw moet worden opgeladen;
5. Engelstalige spraakuitvoer (Keynote Gold en Eloquence);
6. besturingssysteem: Windows CE 4.20;
7. internet explorer versie 6;
8. 64 mb opslagcapaciteit (flash disk), voor het overgrote deel beschikbaar voor de gebruiker voor opslag van bestanden;
9. 32 mb opslagcapaciteit (keySoft system disk) voor programma's voor de BrailleNote (opslag op deze plek door gebruikers is mogelijk, maar wordt afgeraden, omdat bij een drastischer vorm van reset die bestanden verdwijnen);
10. bluetooth (bijvoorbeeld voor het draadloos verbinden met een extern toetsenbord, een GPS-ontvanger of een mobiele telefoon die als modem wordt gebruikt, zodat e-mail en internet overal toegankelijk zijn);
11. netwerkmogelijkheden, al of niet draadloos (802.11B) door middel van een aparte Compactflash-netwerkkaart; in beide gevallen geldt dat een beperkt aantal merken/typen kaarten werkt in de BrailleNote, zie daarvoor de "compatibility list";
12. een ingebouwde microfoon.

De BrailleNote Classic (hardware)

1. Aan de onderkant vind je een label met het serienummer (in braille).
2. De bovenkant, van voor naar achter:
   • de brailleleesregel (18 of 32 braillecellen) met cursorrouting (cursorpositionering, een rij kleine knopjes, één boven elke braillecel, om de cursor naar die betreffende braillecel te halen),
   • een brailletoetsenbord (acht toetsen en een spatiebalk) of een qwerty-toetsenbord,
   • een luidsprekertje (midden/achter).
3. De voorkant: vier duimtoetsen, vooral voor besturing van de brailleleesregel.
4. De linkerkant (van voor naar achter):
   • een aansluiting voor een hoofdtelefoon;
   • de aan/uit-schakelaar;
   • de resetknop (ligt wat dieper).
5. De achterkant (van links naar rechts):
   • aansluiting voor de adapter (stroomvoorziening);
   • een seriële poort;
   • daarnaast een gleuf voor compactflashkaarten (CF-kaarten - geheugenkaarten, netwerkkaart);
   • een parallelle poort voor het aansluiten van een (braille)printer;
   • de ingang voor een modemkabel (om de BrailleNote aan te sluiten op het telefoonnet);
   • een infraroodpoort.
6. De rechterkant (van voor naar achter):
   • een uitsparing voor PCMCIA-kaarten (geheugen, netwerk - met een speciale adapter kun je CF-kaarten gebruiken in de PCMCIA-kaartgleuf;
   • in een dieper liggend gedeelte, een knopje om de PCMCIA-kaart weer uit de inkeping te helpen (zoals bij een diskettestation).

1. afmetingen: 25 cm breed, 15,5 cm diep, 5 cm hoog;
2. gewicht: 1,3 kilo voor een BN32 en 1 kilo voor een BN18;
3. een MIPS R4000 100 MHZ processor;
4. een oplaadbare batterij die zo'n tien tot vijftien uur werkt voordat opnieuw moet worden opgeladen (officieel gaat een opgeladen batterij minimaal twintig uur mee, maar door alle stroomverbruikende functies is dat meestal niet haalbaar);
5. een ingebouwd 56k modem;
6. Engelstalige spraaksynthesizers (Keynote Gold en Eloquence);
7. besturingssysteem: Windows CE 4.20 (vanaf begin 2005; daarvoor was het Windows 2.12);
8. internet explorer versie 6;
9. 16 MB opslagcapaciteit (flash disk), voor het overgrote deel beschikbaar voor de gebruiker voor opslag van bestanden;
10. 8 MB opslagcapaciteit (keySoft system disk) voor programma's voor de BrailleNote (opslag op deze plek door gebruikers is mogelijk, maar wordt afgeraden, omdat bij een drastischer vorm van reset die bestanden verdwijnen);
11. netwerkmogelijkheden, al of niet draadloos (802.11B) door middel van een aparte Compactflash- of PCMCIA-netwerkkaart; in beide gevallen geldt dat een beperkt aantal merken/typen kaarten werkt in de BrailleNote, zie daarvoor de "compatibility list".

KeySoft en andere software: wat kan de BrailleNote?

Naast KeySoft zijn er voor de BrailleNote de volgende (optionele) aanvullende programma's:

1. De BrailleNote GPS: weet waar je bent, wat er om je heen is en hoe je op je plaats van bestemming komt;
2. de Concise Oxford dictionary & thesaurus (dus een Engels woordenboek met thesaurus), die integreert met de spellingscontrole;
3. een programma om de wiskundige/wetenschappelijke Nemeth-code te leren (vooral in Amerika wordt die code veel gebruikt).

• tekstverwerker;
• e-mailprogramma;
• internetbrowser;
• ondersteuning van vier vreemde talen;
• rekenmachine;
• adreslijst;
• kalender/agenda;
• stopwatch;
• bestandsbeheer;
• book reader;
• een recorder;
• een fm-radio;
• een programma waarmee je spelletjes (text adventures) kunt spelen;
• een programma waarmee je eenvoudig databases (gegevensbestanden) kunt maken;
• een DAISYspeler.

1. een tekstverwerker: lezen, schrijven en bewerken van documenten in verschillende formaten (Ascii, Word, Rich text format, Wordperfect, braille; zie beperkingen en conversiemogelijkheden), en deze documenten afdrukken naar een zwartdruk- of brailleprinter; je kunt ook het standaard-bestandsformaat instellen waarin je geschreven documenten wilt opslaan;
2. een e-mailprogramma: lezen, schrijven of afdrukken van berichten, versturen/ontvangen van bijlagen, automatisch toevoegen van een zelf te maken ondertekening aan je mailbericht. Het e-mailprogramma ondersteunt geen HTML, maar lees hier tips over het omgaan met mailberichten in HTML;
3. een internetbrowser;
4. ondersteuning van Duits, Frans, Spaans en Italiaans: je kunt teksten (inclusief e-mailberichten en webpagina's) in die talen laten voorlezen (de uitspraak is overigens wel wat Amerikaans) en schrijven (je kunt de taalspecifieke tekens/accenten ermee maken) en de spelling laten controleren;
5. een rekenmachine: van de basisfuncties (optellen, aftrekken, delen en vermenigvuldigen) tot meer wiskundige en statistische functies;
6. een adreslijst: invoeren, opzoeken, kopiëren en afdrukken van adressen;
7. een kalender/agenda: plan afspraken voor een bepaalde tijdsperiode, een dag of een paar dagen, ook terugkerende afspraken; stel een alarm in; maak een afdruk in zwartdruk of braille van alle afspraken of van afspraken over een bepaalde periode;
8. een stopwatch (de telling van seconden loopt op; het is dus geen aftelsysteem);
9. bestandsbeheer (file manager): kopiëren, verwijderen, hernoemen en verplaatsen van bestanden; aanbrengen of opheffen van schrijfbeveiliging van bestanden; maken, kopiëren, verwijderen en hernoemen van bestandsmappen; openen van documenten, webpagina's of audiobestanden vanuit de bestandslijst (bij het openen van een audiobestand blijf je de lijst met bestanden in de map zien; na het sluiten van een document of webpagina kom je weer terug in de lijst met bestanden); sorteer bestanden op datum, grootte, bestandstype of alfabetisch; in KeySoft 9.2 (Apex): zip/unzip bestanden; converteer PDF naar tekst;
10. book reader: dit programma is vooral bedoeld voor het lezen van elektronische boeken, zoals DAISY-boeken. Natuurlijk kun je ook andere teksten lezen met de book reader en kun je ook boeken lezen in de tekstverwerker, maar de book reader heeft een paar extra's:
    
    • er zit automatisch een schrijfbeveiliging op het document dat je leest, zodat je het niet per ongeluk kunt veranderen,
    • ook al bestaat een DAISY-boek uit verschillende bestanden, in de book reader zie je het boek heel overzichtelijk als één bestand terug,
    • vanwege copyright beveiligen sommige (Amerikaanse) bibliotheken en andere diensten hun boeken met een wachtwoord of code. De book reader ondersteunt dit en vraagt bij het openen van zo'n boek om het wachtwoord of de code,
    • de Apex heeft een aparte zip/unzipfunctie, maar voor de andere BrailleNotes bevat de book reader een niet-officiële en enigszins beperkte unzipfunctie;
11. een mediaspeler die geluidsbestanden van een groot aantal verschillende formaten kan afspelen, waaronder wav, mp3 en midi. De BrailleNote Classic speelt geen audible-bestanden af.
    Via de hoofdtelefoon kun je naar geluidsbestanden in stereo luisteren. Ook heel leuk is de mogelijkheid om playlists te maken, een lijst van geluidsbestanden die de BrailleNote achter elkaar afspeelt - het effect van een mp3-cd. Deze playlists kun je op twee manieren maken: automatisch of handmatig. Tenslotte kun je met de Classic, mPower en Apex ook geluidsbestanden direct van het internet beluisteren (streaming audio), zoals een radioprogramma via internet;
12. een recorder (niet in de Classic) om geluidsopnamen te maken via de interne microfoon of een externe microfoon (de PK heeft geen aansluiting voor een externe microfoon);
13. een fm-radio (plug een antenne of hoofdtelefoon in via de ingang voor de hoofdtelefoon, anders werkt het niet);
14. een programma waarmee je spelletjes (text adventures) kunt spelen;
15. een programma waarmee je eenvoudig databases (gegevensbestanden) kunt maken;
16. een DAISYspeler (via de book reader): een programma waarmee je tekst- en geluidsbestanden in DAISY-formaat kunt lezen met uitgebreide navigatie- en markeringsmogelijkheden; je kunt ook aantekeningen maken in de tekst.

1. Keyboard learn: druk een toets of een paar toetsen in en het programma voert het commando niet uit, maar vertelt je wat de functie van die toets of combinatie van toetsen is;
2. een handleiding: lees per hoofdstuk of zoek op onderwerp;
3. context sensitive help: met één druk op de helptoets (spatie-h voor de BT) krijg je de informatie die betrekking heeft op het programma en het onderdeel daarvan waar je op dat moment mee bezig bent.

• de BrailleNote als brailleleesregel of spraaksynthesizer laten fungeren voor een PC, laptop, PDA of mobiele telefoon; in veel gevallen is het ook mogelijk om de computer of mobiele telefoon te bedienen via het toetsenbord van de BrailleNote, dus tekst te typen of bepaalde commando's te geven. Wat de mogelijkheden zijn en welke aanpassingen van de instellingen nodig zijn, hangt af van de screenreader. Het is dus handig om dit vooraf te bekijken in de handleiding van je screenreader of contact op te nemen met de maker van de screenreader;
• met de BrailleNote QT braille typen: door een bepaalde instelling te kiezen worden een paar qwertytoetsen aangemerkt als brailletoetsen, zodat je tekst kunt typen zoals je dat met een brailletoetsenbord zou doen. Dit is vooral handig voor het typen van grade 2 braille (kortschrift);
• met één hand typen op een brailletoetsenbord; "one handed mode" maakt dit gemakkelijker;
• de informatie in de kalender/agenda en adreslijst synchroniseren met de PC of laptop (MS Outlook); dit gaat via ActiveSync en een speciaal programma, KeySync. Voor het uitwisselen van bestanden is alleen ActiveSync nodig, zonder KeySync;
• een extern qwertytoetsenbord gebruiken, dat je met de BrailleNote verbindt via een kabeltje of bluetooth. Zo maak je van een BT een QT;
• via bluetooth of serieel een extern beeldscherm aansluiten in de vorm van een PC, laptop of PDA. HumanWare verkoopt een "visual display", een extern schermpje dus. De Apex heeft een aparte VGA-poort.

Wat kan de BrailleNote niet?

1. Taal: de BrailleNote spreekt geen Nederlands, kan dus geen Nederlandstalige teksten voorlezen of controleren op juiste spelling.
2. Software: alleen programma's die door of met hulp van HumanWare zijn gemaakt werken met de BrailleNote. Je kunt dus niet een programma in een (web)winkel kopen en op de BrailleNote installeren. Hetzelfde geldt voor software die wordt meegeleverd bij veel apparaten (printers, routers, netwerkkaarten etcetera) en door internetproviders.
3. Bestandstypen: niet alle bestanden kun je lezen of bekijken met de BrailleNote. PDF, Excel, Powerpoint en sommige Wordbestanden (.docx in elk geval) bijvoorbeeld kun je niet direct lezen met de BrailleNote (de Apex met KeySoft 9.2 kan in veel gevallen wel PDF-bestanden lezen). Met grafische bestanden, plaatjes dus (JPG, GIF, TIFF etc.), kun je niks met alleen een BrailleNote. Conversietips
4. E-mail en HTML: een koppeling tussen het e-mailprogramma en de browser is er niet. Dit betekent voor de meeste BrailleNotes dat je niet op een link in een e-mail kunt klikken om naar de betreffende webpagina te gaan; je moet het webadres kopiëren naar de browser. Tip voor Apex: activeer een link in een e-mailbericht of document
   Als je een mailbericht in HTML krijgt, krijg je alle HTML-code te zien. Om de tekst van het bericht te lezen, moet je dus tussen de HTML-code door lezen. Tips voor het lezen van e-mailberichten in HTML
5. Bestanden met HTML-extensie in de Apex: als je in de bestandenlijst vraagt om meer informatie over het bestand, loopt de Apex vast. Als je een bestand met HTML-extensie opent, ziet de code er niet goed uit. Je kunt bestanden met een HTML-extensie daardoor niet openen, bewerken en weer opslaan.
   Een HTM-extensie geeft geen problemen.
6. Bluetooth: via de ingebouwde bluetooth van de BrailleNote PK of mPower kun je niet meer dan één apparaat tegelijk verbinden (met de Apex kun je twee apparaten verbinden). Een bluetooth hoofdtelefoon werkt officieel niet. Tip over het gebruik van een bluetooth-hoofdtelefoon
7. Beveiliging: vóór KeySoft 8 ondersteunde de BrailleNote geen WPA als beveiliging van draadloze netwerkverbindingen. Dit geldt dus in ieder geval voor de BrailleNote Classic.
   WEP werkt wel.
8. Markeren van bestanden voor het maken van een playlist: je kunt bestanden binnen één map selecteren/markeren; daarvan maakt KeySoft automatisch een playlist. De bestanden worden in alfabetische volgorde afgespeeld. Je kunt op deze manier dus niet bestanden uit verschillende mappen of in willekeurige volgorde laten afspelen. Tip over handmatig aanmaken van een afspeellijst
9. Chat: het chatprogramma (KeySoft 8 en hoger) ondersteunt niet Yahoo en MSN/Windows Live messengers. Het ondersteunt alleen services die gebruik maken van XMPP, zoals Google Talk. Tip: chatten met de BrailleNote via Yahoo of MSN/Windows Live
10. BrailleNote en iOS: alleen de Apex kan worden gebruikt als brailleleesregel/toetsenbord voor iOS-apparaten; de andere BrailleNotes niet.

Tips, trucs en wetenswaardigheden

• de mPower ook in een volledige Franstalige en een volledig Koreaanse versie bestaat, dat wil zeggen dat ook alle menu's etcetera in die talen worden weergegeven?
• In de Apex, onder utilities - language options en dan de laatste optie ("imported data should be labelled as which language") naast de officieel ondersteunde talen (Engels, Frans, Duits, Spaans en Italiaans) ook Koreaans en Nederlands worden genoemd?

Verborgen functies (dus geen fouten!) van een computerprogramma die niet in de handleidingen of helpbestanden worden genoemd heten in het Engels blijkbaar "Easter eggs" en omdat ik gek ben op paaseitjes neem ik de term hier maar over.
KeySoft 7.5 en 8 hebben in elk geval 2 van die paaseitjes:

• het spel Tetris, waarbij je vallende figuren binnen een rechthoekig vlak zo moet draaien of verplaatsen dat het vlak uiteindelijk volledig wordt opgevuld, zonder lege plekken over te laten. Je komt hier via utilities - key management - enter a new product key en als je ziet "product key" typ je playtime. Een helptekst met de mogelijke commando's is aanwezig.
  (met dank aan Joseph Lee en Matthew Horspool);
• een eerbetoon aan Dean Jackson, HumanWare's zeer populaire BrailleNotespecialist uit Nieuw-Zeeland die in 2006 op 26-jarige leeftijd overleed. Terwijl je Dean Jackson hoort zingen kun je een korte afscheidsboodschap lezen van ene Rob. Je komt hier via utilities - key management - enter a new product key en als je ziet "product key" typ je dj.
  (met dank aan Joseph Lee).

Het vinden van (gratis) downloadbare muziekbestanden vind ik vaak erg frustrerend, maar dankzij de BrailleNote mailing list en the free site vond ik een aantal sites die makkelijk in de omgang zijn en nog met de BrailleNote werken ook.
Dankzij Carol Pearson en Dave Ransley ben ik op wat BrailleNote-vriendelijke radio-sites gekomen: een overzicht van radiostations die via internet uitzenden respectievelijk een site met BBC-programma's van de afgelopen week (eigenlijk is het een podcastsite, maar de programma's zijn in MP3-formaat te downloaden). Voor deze websites verwijs ik naar de radio- en muzieklinks op mijn links-pagina.

Alex Hall gaf de volgende hele handige tips:

• voor het geval je vergeten bent waar je dat ene belangrijke bestand had opgeslagen: ga naar utilities - application program en selecteer keySoft system disk - windows. Als je ziet "program name" typ je cmd. Je ziet dan de prompt "command line" en daar typ je het volgende (zonder aanhalingstekens): "/k dir /s bestandsnaam.ext > zoek.txt" waarbij je in plaats van bestandsnaam.ext natuurlijk de naam intypt van het bestand dat je zoekt. Als je nu naar de tekstverwerker of book reader gaat, vind je als het goed is het bestand zoek.txt in de none-folder (root directory) van de keySoft system disk. In dat bestand vind je een overzicht van alle bestanden met de naam die je zocht met daarbij het pad (drive en (sub)map), aanmaakdatum en grootte van het bestand. Je kunt ook zoeken op delen van de bestandsnaam door wildcards (* en ?) te gebruiken. Het bestand waarin de resultaten worden weergegeven kan elke naam hebben, maar moet een txt-bestand zijn. Als er spaties in een bestands- of padnaam zitten, moet je aanhalingstekens om die naam zetten, zodat het programma weet dat het bij elkaar hoort. Je kunt je uitvoerbestand ook op een andere plaats opslaan, bijvoorbeeld "\flash disk\general\zoek.txt" (en de aanhalingstekens zijn hier dus verplicht).
• Voor de avontuurlijke BN'ers of degenen met enig DOS-sentiment: ook andere DOS-commando's werken met de BrailleNote. Om een lijstje te zien van beschikbare DOS-commando's ga je naar utilities - application program - keySoft system disk - windows; bij program name typ je cmd; bij command line typ je /c help > help.txt. In de none folder (root directory) van de keySoft system disk vind je nu het bestand help.txt waarin de verschillende commando's worden genoemd. Daar kun je ook vinden hoe je meer informatie kunt krijgen over een bepaald commando (of je opent een gedetailleerd overzicht van beschikbare DOS-commando's hier). Het bestand is in het Engels en misschien moeten mensen die iets minder DOSkundig zijn er een beetje op studeren, maar het is wel te volgen, denk ik. Niet alle commando's werken met de BrailleNote, maar het is het proberen waard. LET OP: EXPERIMENTEREN OP EIGEN RISICO; je kunt me niet aansprakelijk stellen voor enige schade als gevolg van een poging tot gebruik van een DOS-commando of van enig ander experiment. Aan het begin van elk nieuw onderdeel heb ik het commando in hoofdletters geschreven met een asterisk (*) ervoor om het zoeken binnen het bestand makkelijker te maken.

Altijd al willen weten hoeveel graden Fahrenheit 24 graden Celsius is of hoeveel liter 20 gallons nu eigenlijk is, maar vergeet je steeds de (om)rekenformules? Alex Hall heeft een handig conversiehulpje gemaakt dat perfect werkt met de BrailleNote (maar ook met andere computers!). Het is opgezet als een webpagina. Dit programmaatje is in het Engels, maar volgens mij voor iedereen eenvoudig te gebruiken. Mocht de taal toch een probleem zijn, dan zal ik proberen de instructies te vertalen. Het is een gratis programmaatje en mag ook alleen gratis worden doorgegeven. Mocht je belangstelling hebben, stuur me dan een mailtje en ik stuur je de drie bestanden toe.

Je kunt natuurlijk bestanden die je niet direct met de BrailleNote kunt lezen (Excel, Powerpoint, PDF bepaalde Wordbestanden en plaatjes met tekst) converteren via de PC of laptop (zie voor conversie van Excelbestanden hieronder), maar er zijn ook mogelijkheden om ze direct via de BrailleNote leesbaar te maken.

• Conversie via Gmail: als je een account hebt bij Google's Gmail kun je zonder tussenkomst van een andere computer PDF-, Powerpoint-, Excel- en DOCX-bestanden omzetten in leesbare HTML. De opmaak ben je wel kwijt, maar de inhoud is meestal wel toegankelijk. Stuur het bestand als bijlage naar je Gmail-adres, ga naar de website van Gmail en ga naar je berichten en als je de bijlage opent, wordt deze (als dat mogelijk is) gewoon als webpagina getoond.
  Het aanmelden voor Gmail met de BrailleNote kan wat lastig zijn. Om misbruik te voorkomen werkt Google bij het aanmaken van een account met een zogenaamde CAPTCHA, een code die in een plaatje verwerkt is en die je moet intypen. Zo'n plaatje met code zie je als blinde natuurlijk niet, maar Google biedt een audio-alternatief: als je op de "luister"-link klikt, leest een stem de nummers twee keer voor (je hoort wel iemand praten op de achtergrond; dit is om automatische aanmelders in de war te brengen, zodat zij de code niet kunnen verstaan). Aanmelden met de BrailleNote is mij nog niet gelukt, omdat ik na het luisteren naar de code het invoerveld voor die code kwijt was.
• Conversie via Robobraille: diverse conversiemogelijkheden tussen documenten en grafische bestanden. Stuur het te converteren bestand via e-mail naar Robobraille, zet bij "onderwrp:" neer in welk formaat je het bestand wilt hebben, laat het bericht verder leeg en je krijgt een e-mail terug met de geconverteerde tekst. Kijk op de website van Robobraille voor e-mailadressen en ondersteunde bestandstypen. Daar vind je ook informatie over hun web-interface: upload een bestand via hun website, je krijgt het geconverteerde bestand via e-mail terug. Werkt goed met de BrailleNote.
• Conversie via de website van Online Convert (deze site werkt helaas niet met KeySoft 9.2): Online converter - gratis conversie van video, audio, grafische bestanden en documenten - werkt in principe heel goed met de BrailleNote. Veel verschillende bestandsformaten kunnen worden geconverteerd. Je kunt een bestand uploaden of een link naar een online bestand (bijvoorbeeld een Youtube-video) intypen. Als je je keuzes hebt gemaakt, wordt een bestand aangemaakt dat je kunt downloaden. Dat duurt even, maar BrailleNote-gebruikers krijgen uiteindelijk vanzelf een download-prompt ("download file into which folder"), dus wacht rustig af.

Ook via de PC of laptop kun je Excelbestanden converteren en leesbaar maken voor de BrailleNote. Sla het Excelbestand op in het CSV-bestandsformaat met scheidingstekens; je krijgt dan in feite een ASCII-bestand (zuiver tekst) waarin de oorspronkelijke kolommen gescheiden worden door bijvoorbeeld tabs of puntkomma's. Op deze manier worden alle kolommen binnen een rij wel weergegeven als één hele lange regel tekst, maar de inhoud kun je lezen en als het Excel-bestand niet te complex is en niet al te veel rijen en kolommen omvat, kun je met enige concentratie toch een goed beeld van het document krijgen.
Andersom werkt het ook: als je met de BrailleNote een ASCII-document maakt, de beoogde kolommen scheidt door tabs of puntkomma's (let er in het laatste geval op dat je de puntkomma niet ook als leesteken in de tekst gebruikt!) en je slaat het bestand op met een CSV-extensie kun je het met de PC of laptop in Excel openen en alles komt netjes in kolommen te staan. Je kunt het CSV-bestand met de PC/laptop ook openen in Word en via "tabel - converteren - tekst naar tabel" de tekst in kolommen laten zetten. In plaats van een CSV-extensie kun je het bestand in de BrailleNote ook opslaan met een txt-extensie, maar mijn ervaring is dat Excel dan wat moeilijker doet bij het openen van het document. Dit trucje gebruik ik altijd als ik verslagen met kolommen moet schrijven, zelfs als ik dat met de PC doe. Zo hoef ik zelf niet te stoeien met het definiëren van kolommen (en maar hopen dat het wordt zoals ik het bedacht had!); laat Word het werk zelf maar doen. Deze "CSV-truc" is wat mij betreft een typisch voorbeeld van hoe een beperking (van de BrailleNote in dit geval) kan leiden tot een heel handig hulpmiddel (ook buiten de BrailleNote om).
Met dank aan Maryanne Cathro.

Zorg dat de browser, KeyWeb, afgesloten is voordat je op een link klikt, anders werkt het niet.
Plaats de cursor op het e-mail- of web-adres in een document (hoeft niet op de eerste letter te zijn) en klik met de toetscombinatie enter plus toetsen 2 en 6 (BT) of control-h (QT). Als het web-adres begint met "http://" opent KeyWeb en zie je dat het adres al is ingevuld. In andere gevallen vraagt KeySoft of het een e-mail-adres of web-adres is (e = e-mailadres, w = web-adres). Vervolgens wordt het mailprogramma geopend, een nieuw bericht met het betreffende e-mailadres al in het "aan"-veld, of de browser wordt gestart met het web-adres al ingevuld.
Als je op een web-adres klikt en je hebt een vorige webpagina niet afgesloten, kom je terug op die eerder geopende webpagina.
Dit werkt op eenzelfde manier met web-adressen in e-mailberichten. Als je in een e-mailbericht klikt op een e-mailadres krijg je de melding dat het e-mailprogramma al in gebruik is en gebeurt er verder niks.
Sommige web-adressen zijn heel lang. Als je daarop "klikt", wordt maar een deel van het adres naar de KeyWeb-adresprompt gekopieerd. Het resultaat is een foutmelding of een andere pagina dan je wilde. Dus: als je niet ziet wat je denkt te moeten zien, controleer dan of het hele adres wel is overgenomen in KeyWeb.
Deze functie is ongedocumenteerd, staat dus niet beschreven in de handleiding of in "help".

Om een e-mailbericht in HTML goed te kunnen lezen moet je het opslaan als ASCII-bestand met een HTM-extensie en het daarna openen in de browser. Beetje omslachtig, maar het werkt meestal. Soms blijkt de HTML-code bij aankomst in KeyMail beschadigd (er ontbreken "groter dan"-tekens) en dan moet je het bestand eerst kopiëren naar de tekstverwerker en "repareren" door via "zoeken en vervangen" te zoeken naar een "nieuwe regel"-code en deze te vervangen door een "groter dan"-teken gevolgd door een "nieuwe regel"-code. Sla het bestand daarna op als ASCII-bestand met een HTM-extensie en open het in de browser.
Met dank aan Marvin Vazquez voor deze laatste "herstel HTML-tip".

Met behulp van een audio-dongle kun je een bluetooth-hoofdtelefoon op de BrailleNote aansluiten. Je plugt de dongle in de hoofdtelefoonaansluiting van de BrailleNote en de dongle zet het signaal om in een bluetoothsignaal. Op Sendero Group's "cool (non-Sendero) products"-pagina staat zo'n dongle.
Met dank aan Sendero Group.

Als je muziek op de BrailleNote wilt afspelen vanuit verschillende bestandsmappen of in een andere dan alfabetische volgorde, kun je handmatig een afspeellijst, playlist, maken:
maak een ASCII-bestand met een m3u-extensie. Op iedere regel zet je de naam van één geluidsbestand in de vorm /disk/map/bestandsnaam, bijvoorbeeld /flash disk/downloads/John Miles - Music.mp3
/sd card/muziek/Toto - Africa.mp3
Let op de slashes in plaats van backslashes en op de slash aan het begin. Hoofdletters en kleine letters lijken niet zo belangrijk. Ieder bestand moet dus op een aparte regel staan.

Open de book reader, enter op een zipbestand en je krijgt de vraag in welke map je het bestand wilt uitpakken. Volg de prompts, druk op enter bij de wachtwoordprompt als het bestand niet met een wachtwoord is beveiligd. Na het uitpakken vraagt het programma of je het zipbestand wilt verwijderen en het uitgepakte bestand, of één van de uitgepakte bestanden, wordt geopend.

Heb je je aangemeld bij Yahoo of Hotmail en daarmee toegang tot Yahoo Messenger of MSN en wil je instant messages sturen en lezen via de BrailleNote? De BrailleNote PK en mPower met KeySoft versie 8 en de BrailleNote Apex hebben wel een chatprogramma, maar dat ondersteunt geen Yahoo Messenger of MSN. Via de site ebuddy.com is het wel mogelijk met de BrailleNote te chatten via deze instant messengers. De tipgever raadt aan om wat te spelen met de instellingen om zo de ideale configuratie te vinden.
Met dank aan Kevin Chao.

Meer informatie (o.a. contactinformatie)